Monografia "AGH na ratunek Smoczej Jamie. Udział Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie w ratowaniu podziemnego zabytku. 60 lat badań i doświadczeń zespołów naukowych AGH w zakresie kompleksowych prac badawczo-zabezpieczających Smoczą Jamę pod Zamkiem Królewskim na Wawelu" ma charakter popularnonaukowy. Opisuje wyniki badań i studiów pięcioosobowego zespołu naukowców o różnych zainteresowaniach i doświadczeniach zdobytych w ciągu wielu lat działalności, ściśle związanych ze Smoczą Jamą, przez którą prowadzi najstarsza w kraju podziemna trasa turystyczna. Książka stanowi próbę usystematyzowania dostępnych wiadomości z zakresu genezy jaskini oraz jej historycznego rozpoznania i turystycznego zagospodarowania. Prezentuje zaprojektowane i zastosowane w praktyce górniczo-geotechniczne metody ratowania tego podziemnego zabytku podczas kolejnych wieloletnich etapów jego adaptacji, rekonstrukcji i modernizacji . Zawiera oryginalne informacje będące wynikiem ponad 60 lat doświadczeń zespołów naukowych Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, prowadzących prace ratownicze w jaskini. Monografia zwraca uwagę na szereg zagrożeń i problemy techniczne występujące podczas zabezpieczenia jaskini i jej adaptacji do wymogów turystyki podziemnej. Zawiera także informacje o działalności popularyzatorskiej i wystawienniczej dotyczącej Smoczej Jamy prowadzonej w AGH, kopalniach i na Zamku Królewskim na Wawelu. W monografii zaprezentowano wybór dostępnych w kraju książek na temat Smoczej Jamy. Zamieszczono w niej spis opublikowanych artykułów krajowych i zagranicznych oraz niepublikowanych prac naukowo-badawczych, opinii i ekspertyz znajdujących się w zasobach archiwalnych Katedry Geomechaniki, Budownictwa i Geotechniki (KGBiG) Wydziału Inżynierii Lądowej i Gospodarki Zasobami Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica oraz Zamku Królewskiego na Wawelu.
- Recenzje
-
Autorzy monografii są od lat uznanymi specjalistami w zakresie technik górniczych, geofizyki oraz archeologii. Kontynuują oni działalność w zakresie ratowania i zabezpieczania podziemnych obiektów zabytkowych, zapoczątkowaną w połowie ubiegłego stulecia. Należą do unikalnej szkoły naukowo-badawczej, jaka powstała na Akademii Górniczo-Hutniczej. Pragnę podkreślić, że w trakcie ponad 80 lat sprawowania opieki nad Smoczą Jamą została wykorzystana oryginalna wiedza i doświadczenie pozyskane na różnych obiektach poddawanych pracom zabezpieczającym przy użyciu technik górniczych i budowlanych.
Z recenzji prof. Tadeusza Słomki,
Rektora Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie w latach 2012–2020
Monografia stanowi próbę usystematyzowania dostępnych wiadomości z zakresu genezy jaskini oraz jej historycznego rozpoznania i turystycznego zagospodarowania. Mało kto z potencjalnych Czytelników zdaje sobie sprawę, że Smocza Jama, jedna z najbardziej znanych jaskiń w Polsce, posiada najstarszą w kraju Podziemną Trasę Turystyczną. Autorzy na podstawie studiów archiwalnych i literaturowych podają, że oficjalne pierwsze udostępnienie tej trasy miało miejsce w Smoczej Jamie 180 lat temu (6 czerwca 1842 roku), a otwarcia jaskini dokonał prezydent Wolnego Miasta Krakowa Florian Straszewski.Z recenzji prof. Wacława Dziurzyńskiego,
Dyrektora Instytutu Mechaniki Górotworu PAN w Krakowie w latach 2003–2019
- Contents
-
Streszczenie 15
Abstract 17
Zusammenfassung 21
Od autorów 25
Zespół autorski monografii 33
Wstęp 53ROZDZIAŁ 1
PREKURSORZY RATOWANIA ZABYTKOWYCH PODZIEMI I MIAST 59
1.1. Wprowadzenie 60
1.2. Adolf Szyszko-Bohusz (1883–1948) – zasłużony architekt II RP 60
1.3. Feliks Zalewski (1888–1966) – twórca idei ratowania zabytkowych podziemi i miast 74
1.4. Alfred Majewski (1907–1998) – odnowiciel Zamku Królewskiego i Smoczej Jamy 91
1.5. Zbigniew Strzelecki (1922–1988) – wielki ratowniczy zabytkowych miast i wzgórza wawelskiego 100ROZDZIAŁ 2
ZARYS HISTORII BADAŃ ARCHEOLOGICZNYCH I POCZĄTKI LEGENDY O SMOCZEJ JAMIE 115
2.1. Wprowadzenie 116
2.2. Prace archeologiczne w Smoczej Jamie i jej otoczeniu 120
2.3. Podsumowanie 126ROZDZIAŁ 3
GENEZA, BUDOWA I ROZPOZNANIE WZGÓRZA WAWELSKIEGO ORAZ SMOCZEJ JAMY 129
3.1. Wprowadzenie 130
3.2. Budowa hydrogeologiczna skał w obrębie jaskini 131
3.3. Jaskinie – podział i sposoby ich użytkowania 133ROZDZIAŁ 4
ZARYS HISTORII BADAŃ I EKSPLORACJI WZGÓRZA WAWELSKIEGO ORAZ SMOCZEJ JAMY. PIERWSZE INFORMACJE O JASKINI 141
4.1. Wprowadzenie 142
4.2. Pierwsze informacje o jaskini 142
4.3. Początki prac modernizacyjnych w zakresie udostępnienia w jaskini 144ROZDZIAŁ 5
POŁOŻENIE PRZESTRZENNE, KSZTAŁT I GABARYTY SMOCZEJ JAMY. PIERWSZE POMIARY, SZKICE I MAPY 155
5.1. Wprowadzenie 156
5.2. Pierwsze udokumentowane szkice i pomiary Smoczej Jamy (1790) 158
5.3. Pomiary geodezyjne, pierwszy opis, plan i inwentaryzacja Alojzego Altha oraz Stefana Kuczyńskiego (1874) 163
5.4. Inwentaryzacja i pomiary Kazimierza Kowalskiego (1949) 166
5.5. Badania i pomiary geodezyjne pod kierunkiem Zdzisława Dietricha (1966) 166
5.6. Badania i pomiary Wiesława Heflika i Kazimierza Matla (1991) 169
5.7. Pomiary geodezyjne przeprowadzone przez firmę Apply Capnor (2011) 172
5.8. Badania i pomiary nieudostępnionych obiektów Smoczej Jamy (A. Górny, M. Szelerewicz, A. Paulo i inni 1996) 174
ROZDZIAŁ 6
ZAGOSPODAROWANIE TURYSTYCZNE SMOCZEJ JAMY 177
6.1. Wprowadzenie 178
6.2. Początki turystyki zorganizowanej 179
6.3. Opis trasy turystycznej 184ROZDZIAŁ 7
PRACE RATUNKOWO-ZABEZPIECZAJĄCE PROWADZONE PRZEZ AGH W SMOCZEJ JAMIE W LATACH 1955–1963 I 1966–1976 (I ETAP PRAC) 193
7.1. Wprowadzenie 194
7.2. Prace zabezpieczające w Smoczej Jamie prowadzone przez pracowników AGH w latach 1955–1963 195
7.3. Prace zabezpieczające prowadzone w Smoczej Jamie w latach 1966–1976 199ROZDZIAŁ 8
BADANIA STATECZNOŚCI GÓROTWORU W OTOCZENIU SMOCZEJ JAMY 215
8.1. Wprowadzenie 216
8.2. Kompleksowe badania laboratoryjne właściwości fizykomechanicznych skał i elementów obudowy kotwowej 218
8.3. Określenie stanu naprężenia w górotworze otaczającym Smoczą Jamę 222
8.4. Wytężenie skał w sąsiedztwie konturu jaskini – określenie stref niebezpiecznych 225
8.5. Podsumowanie i wnioski 226ROZDZIAŁ 9
GÓRNICZE PRACE ZABEZPIECZAJĄCE W SMOCZEJ JAMIE 233
9.1. Wprowadzenie 234
9.2. Wstępne zabezpieczenia jaskini, projekt tymczasowej obudowy drewnianej 234
9.3. Kotwienie bloków skalnych w warunkach Smoczej Jamy 238
9.4. Warunki klimatyczne i przewietrzanie Smoczej Jamy 243
9.5. Uwagi i wnioski wynikające z wykonanych badań, obserwacji oraz prac zabezpieczających 245
9.6. Podsumowanie 245ROZDZIAŁ 10
ZASTOSOWANIE METOD GEOFIZYCZNYCH W ZAKRESIE LOKALIZACJI PUSTEK W OBRĘBIE SMOCZEJ JAMY 249
10.1. Wprowadzenie 250
10.2. Badania zespołu geofizyków z VŠB w Ostrawie 250
10.3. Badania georadarowe zespołu geofizyków z AGH w Krakowie 253
10.4. Podsumowanie 262ROZDZIAŁ 11
INNOWACYJNE BADANIA I POMIARY SMOCZEJ JAMY W LATACH 2011–2016 (II ETAP PRAC) 265
11.1. Wprowadzenie 266
11.2. Porozumienie o współpracy między AGH a Zamkiem Królewskim na Wawelu 268
11.3. Inwentaryzacja stanu technicznego jaskini oraz konstrukcji zabezpieczających wraz z oceną destrukcji górotworu 272
11.4. Przestrzenna inwentaryzacja geodezyjna trasy turystycznej 272
11.5. Badania laboratoryjne i polowe właściwości skał w sąsiedztwie Smoczej Jamy 274
11.6. Analiza numeryczna stanu naprężeń i odkształceń w sąsiedztwie Smoczej Jamy 275
11.7. Pomiary konwergencji 280
11.8. Pomiary przemieszczeń górotworu w otoczeniu Smoczej Jamy 284
11.9. Wnioski i zalecenia 286
11.10. Koncepcja zabezpieczenia i adaptacji podziemi w aspekcie bezpieczeństwa przebywających w jaskini turystów 287
11.11. Propozycje dalszych prac badawczych, zabezpieczających i modernizacyjnych 289
11.12. Podsumowanie 292ROZDZIAŁ 12
BADANIA I PRACE ZABEZPIECZAJĄCE ORAZ MODERNIZACYJNE W SMOCZEJ JAMIE W LATACH 2020–2021 (III ETAP PRAC) 295
12.1. Wprowadzenie 296
12.2. Analiza geomechaniczna Smoczej Jamy 297
12.3. Projekt górniczy kompleksowego remontu i zabezpieczenia Smoczej Jamy 309
12.4. Prace zabezpieczające prowadzone w Smoczej Jamie 314
12.5. Monitoring stanu górotworu w otoczeniu Smoczej Jamy 317
12.6. Podsumowanie 320ROZDZIAŁ 13
WYSTAWY TEMATYCZNE CZASOWE 323
13.1. Wprowadzenie 324
13.2. Wystawy 324
13.3. Tematyka i zakres wystaw 325
13.4. Podsumowanie 382ROZDZIAŁ 14
TERMINOLOGIA – WAŻNIEJSZE POJĘCIA, DEFINICJE I NAZWY 385Zakończenie397
Bibliografia 401
