Muzyka posiada szereg cech, które łączą się z wysokością i głośnością dźwięku, czasem, sposobem gry itp. Odpowiadają za nie tzw. elementy dzieła muzycznego albo krócej – elementy muzyczne, obejmujące rytm muzyczny, melodię, harmonię, dynamikę, agogikę, barwę dźwięku, nazywaną też kolorystyką, a także związaną z nią artykulację. Do tego zbioru dołącza się niekiedy interpretację muzyki oraz jej formę. Niektóre z elementów, jak rytm, są nieodzowną częścią muzyki, natomiast inne, jak harmonia, mogą, ale nie muszą w niej występować.
Kolejne rozdziały poruszają problematykę poszczególnych elementów dzieła muzycznego z punktu widzenia zasad muzyki i pisowni muzycznej. Omawiane zagadnienia dotyczą w głównej mierze tradycyjnego zapisu nutowego, związanego z systemem dur-moll i rządzącymi nim regułami. Tematy związane z muzyką spoza tego systemu, w szcze-gólności tą pisaną od drugiej połowy XX wieku, są jedynie zasygnalizowane. Na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat nastąpił rozkwit całkowicie nowych technik i systemów muzycznych, które wiele zawdzięczają postępom elektroakustyki, elektroniki i techniki komputerowej. Pomimo tego, żadna z nowych postaci notacji muzycznej nie uzyskała na tyle silnej pozycji, aby zastąpić wciąż dominującą formę, wywodzącą się z systemu dur-moll, która nadal, choć często z pewnymi modyfikacjami, jest stosowana przez współczesnych kompozytorów.
- Spis treści
-
Wstęp 5
1 Rytm i metrum 6
1.1 Rytm 6
1.1.1 Wartości rytmiczne 6
1.1.2 Reprezentacja graficzna wartości rytmicznych 6
1.1.3 Pauza 9
1.1.4 Przedłużenie wartości 9
1.1.5 Podział nieregularny 11
1.2 Metrum i takt 14
1.2.1 Oznaczenie taktowe 14
1.2.2 Rodzaje taktów 15
1.2.3 Wartości rytmiczne przekraczające kreskę taktową 17
1.2.4 Grupowanie wartości w taktach 18
1.2.5 Synkopa 22
1.2.6 Przekształcanie taktów 23
1.2.7 Zmiana metrum 24
1.2.8 Przedtakt 25
1.3 Rytm swobodny 26
1.4 Przekształcenia rytmiczne 26
2 Melodia i wysokość dźwięku 28
2.1 Melodia 28
2.2 Wysokość 28
2.2.1 Oktawa i okresowość wysokości muzycznych 29
2.2.2 Pięciolinia 32
2.2.3 Klucz 33
2.2.4 Zmiana klucza 34
2.2.5 Miejsce nut oraz symboli rytmicznych i metrycznych na pięciolinii 35
2.2.6 Przenośnik oktawowy 37
2.2.7 Interwały 38
2.2.8 Przewroty interwałów 41
2.2.9 Interwały złożone 42
2.2.10 Znaki chromatyczne 44
2.2.11 Enharmonia 47
2.2.12 Interwały zmniejszone i zwiększone 48
3 Skale, gamy i tonacje 50
3.1 Skala muzyczna i gama 50
3.1.1 Skale pierwotne i pentatonika 51
3.1.2 Wczesne skale siedmiostopniowe: starogreckie i kościelne 52
3.1.3 System dur-moll 57
3.1.4 Skala durowa 57
3.1.5 Skala molowa 58
3.2 Gama i tonacja 60
3.2.1 Pokrewieństwo tonacji, porządek znaków przykluczowych 62
3.2.2 Zmiana tonacji 67
3.2.3 Diatonika i chromatyka 67
3.3 Przekształcenia melodyczne 69
4 Agogika, dynamika i artykulacja 72
4.1 Agogika 72
4.1.1 Metronomiczne oznaczenie tempa 72
4.1.2 Słowne oznaczenie tempa 72
4.1.3 Zmiana tempa 74
4.1.4 Swoboda interpretacji tempa 75
4.2 Dynamika 76
4.2.1 Zbiór oznaczeń płaszczyznowych 76
4.2.2 Zmiany dynamiki 77
4.3 Artykulacja 79
4.3.1 Oznaczenia artykulacyjne 79
4.3.2 Rodzaje artykulacji 80
4.4 Ozdobniki 87
4.5 Określenia wykonawcze 88
4.6 Skróty w zapisie nutowym 89
4.6.1 Powtórzenia 89
4.6.2 Pauza wielotaktowa 92
5 Wielogłosowość 93
5.1 Pięciolinia i system 93
5.2 Akord 93
5.3 Zapis wielogłosu na wspólnej pięciolinii 94
5.4 Budowa i łączenie akordów 96
5.4.1 Trójdźwięki 97
5.4.2 Triada harmoniczna 98
5.4.3 Czterodźwięki septymowe 99
5.4.4 Przewroty akordów 101
5.4.5 Układ akordu 104
5.4.6 Czterogłos 105
5.4.7 Kadencja 106
5.5 Homofonia i polifonia 107
5.6 Polirytmia, polimetria i politonalność 109
5.7 Partytura 110
Zadania 113
Dodatek A: Instrumenty muzyczne 129